Filik Ali
Osmanlι Devleti birçok çelişkilerini yeni Türk Devleti´ne terk ederek tarihe karιştι. Yavuz Selim´den günümüze sunnilik, II. Abdulhamit´ten itibaren de buna ek olarak Türkçülük devlet katιnda geçer akçe oldu. Her ne kadar bu kavramlarιn sentezlenmesi o kadar kolay olmadιysa da sonuç olarak Türk-Sunni sentezi ideolojisi olarak Cumhuriyet Türkiyesi´nde resmi ideoloji haline getirildi. Her ιrkçι ideoloji gibi o da daha mayalanma devresinden itibaren yapιsι gereĝi kendinden olmayan herkesi dιşladι ve düşman gördü.
Tarihsel süreç içerisinde, gerek bileşenleri- Sunnilik ve Türklük- tek tek gerekse sentezlenmiş haliyle egemenlik kurma ve sürdürme çalιşmalarιnιn ideolojik boyutu olarak işlev gördü. Yeni Türk Devleti´nin daha kuruluş aşamasιnda Koçgiri bu gerçeĝi görmüştü. Koçgiri savaşιnda Kürt-Alevi halka karşι uygulanan vahşet ve kitlesel kιyιmιn ardιnda yatan gerçek te buydu. Resmi tarih bu gerçekleri gizliyor, dahasι tahrif ediyor, bilinmesi istenilen şekilde sunuyor.
Tarihsel süreç içerisinde, gerek bileşenleri- Sunnilik ve Türklük- tek tek gerekse sentezlenmiş haliyle egemenlik kurma ve sürdürme çalιşmalarιnιn ideolojik boyutu olarak işlev gördü. Yeni Türk Devleti´nin daha kuruluş aşamasιnda Koçgiri bu gerçeĝi görmüştü. Koçgiri savaşιnda Kürt-Alevi halka karşι uygulanan vahşet ve kitlesel kιyιmιn ardιnda yatan gerçek te buydu. Resmi tarih bu gerçekleri gizliyor, dahasι tahrif ediyor, bilinmesi istenilen şekilde sunuyor.
Herşeye raĝmen, Koçgiri geçmişini unutmuş deĝil. Seyid Rιza, Alişer, Alişan, Nuri Dersimi, Zalim Çavuş, Kιzιltepeli Kör Rιfat, Koçgirili Beko, Filik Ali ve diĝerleri. Onlar bizim geçmişimiz. Biz bu çalιşmamιzda Koçgirili önderlerden Filik Ali´nin şahsιnda tarihimize kιsaca bir göz atacaĝιz.:
Koçgiri aşiret reisi Mustafa Bey´e paşalιk rütbesi veren Osmanlι padişahι II. Abdulhamit 31 Aĝustos 1876´da tahta çιktι ve yaklaşιk 33 yιl boyunca Osmanlι Devletini yönetti. Zaten durumu pek de iç açιcι olmayan Osmanlι Devleti, Osmanlι-Rus savaşι(1877-1878)´ndan aĝιr bir yenilgi ile çιkmιştι. Devletin dιş borçlarι gibi savaşιn tüm yükü de zaten yoksul olan halkιn üzerine yιkιlmιştι.Devlet, gerek nakit gerekse mal olarak- aşar, aĝnam rüsumu- tahsil edilen vergileri artιrιr. O yιllarda yaşanan kuraklιĝιn da buna eklenmesi yoksul halkι açlιkla yüz yüze bιrakιr. İşte böyle bir ortamda Mustafa Bey paşalιk rütbesini almιştι. Nuri Dersimi “…
Sultan Hamit, Mustafa Bey´e fahri paşalιk rütbesi vermiş olduĝundan, artιk o havalide Alişanbeyzade Mustafa Paşa en büyük nüfuza sahip bir Kürt beyi olmuştu…” diyor. Koçgirililer arasιnda Mustafa Bey´in bu nüfuzunu yer yer kötüye kullandιĝι anlatιmlarι yaygιndιr. Öyle ki birçok aile bu yüzden Koçgiri´den göç etmek zorunda kalmιştιr.
Ancak, ona karşι gelme cesaretini gösteren köylülerde vardιr. Örneĝin, Filik Ali.Koçgiri´nin Dipsizgöl köyünden Keko Hüseyin,
Kol Abbaslardan Temιr´ιn oĝludur. Gerni kabilesindendir.
Keko Hüseyin´in oĝullarιndan Filik Ali, kendisinden Aĝze çayιrιnι isteyen Mustafa Bey´e karşι çιkmιştιr. Mustafa Paşa Kιzιlkale köyünde Çayιra Gevre ve Çayιra Camuşan arazilerinin sahiplerini baskιyla göçe zorlayarak arazilerine el koymuş,- arazi sahipleri önce Maraş´a oradan da Kadirli´ye göçmüşler- aynι uygulamayι Dipsizgöl köyünde de yapmιş ancak, Filik Ali´nin direnisiyle karşιlaşmιş, aralarιnda tartιşmalar yaşanmιştιr.
Filik Ali, o dönemde kardeşlerini askere göndermez. Sadece Hasan askere gider ve o da savaşta ölür.
Mahmut Bey Kιzιlkale köyünde konak inşaa ederken Mustafa Bey çevre köylere yardιm için çaĝrι yapmιş, Filik Ali bu çaĝrιya uyarak kaĝnιlarla taş taşιma işine katιlmιştιr.
Mustafa Bey´le arasι iyi olmayan Filik Ali´nin, onun oĝullarι Alişan ve Haydar Beylerle tam bir dayanιşma içinde olduĝunu görüyoruz. Baba tarafιndan Filik Ali´ye, anne tarafιndan da Mustafa Bey´e akraba olan H.B., Mustafa Paşa-Filik Ali çatιşmasιnι anlatιrken ´bana ilginç gelen Koçgiri´de Filik Ali , Alişan beylerle birlikte olmuştur´ diyordu. Onun bu anlamlι vurgusu aslιnda hem Filik Ali hem de Alişan beylerin kişiliklerini, duygu ve düşüncelerini de içinde barιndιrιyor. Öyle ki, onlarιn kişiliklerinde Koçgiri, kendi kimliĝini özgürce yaşama adιna, diĝer çelişkilerin bir kenara bιrakιlarak bir araya gelinebileceĝini, kanιtlamιştιr.
Mustafa Bey´in ölümünden sonra oĝullarι Alişan ve Haydar beyler aşiret reisliĝini devralιrlar. 1908 yιlιnda İkinci Meşrutiyet´in ilanιyla birlikte İstanbul´da bulunan Kürt aydιnlarι örgütlenmeye başlarlar. Alişan ve Haydar beylerde onlarla ilişkidedirler.
30 Ekim 1918´de imzalanan Mondros Mütarekesi ile Osmanlι Devleti ordularιnι daĝιtmayι da kabul etmiş, böylece bünyesinde bulunan halklar kendi kaderlerini tayin etme durumu ve olanaĝι ile karşι karşιya gelmişlerdi. Ekim 1918´de Nuri Dersimi örgütlenme çalιşmalarιnda bulunmak üzere Koçgiri´ye gelir. Nuri Dersimi, Alişer, Alişan ve Haydar beyler Seyid Rιza ile baĝlantιlι olarak örgütlenme çalιşmalarι yaparlar. Ocak 1920 ´de Kangal ilçesi Yellice nahiyesinde bulunan Hüseyin Abdal Tekkesi´nde bir toplantι düzenlenir ve bu toplantιda Diyarbekir, Van, Bitlis, Elaziz, Dersim ve Koçgiri bölgelerini kapsayan baĝιmsιz bir Kürdistan kurmak için silahlι mücadeleye başlanmasι kararι alιnιr.
Diĝer yandan Mustafa Kemal´de Anadoluya geçmiştir(19 Mayιs 1919). İttihat Terakki´cilerin Turancιlιĝιnι , mevcut şartlar karşιsιnda Türkçülüĝe indirgeyen Mustafa Kemal ve arkadaşlarι, Osmanlι Devleti´nden geriye kalan topraklar üzerinde yeni bir Türk Devleti kurmaya çalιşmaktadιrlar. Bu çalιsmalarι sιrasιnda Kürtlerin bir kιsmι O´nunla işbirliĝine gitmiş, bir kιsmι da Dersim ve Koçgiri´de olduĝu gibi Baĝιmsιz Kürdistan´dan yana tavιr koymuştur.
Ve sonuçta Koçgiri Kürt Baĝιmsιzlιk Savaşι, beklenmeyen gelişmeler nedeniyle öngörülenden önce, Temmuz 1920´de fiilen başlamιştιr.
Ankara´daki meclis Hükümeti´nin kurduĝu Merkez Ordusu ve eşkiya Topal Osman çetesinden oluşan Türk silahli kuvvetleri ile Koçgiri-Dersim silahlι kuvvetleri arasιnda şiddetli çatιşmalar yaşanιr.
Bu çarpιşmalarda Koçgirili Filik Ali´yi kuzeydeki-Baĝlama bölgesindeki Kürt silahlι kuvvetlerinin komutanι olarak görüyoruz. Emekli Albay Rahmi Apak ve Nuri Dersimi´nin Türk Tarih Harp Encümeni notlarιna dayanarak verdikleri bilgilere göre: Koçgiri Kuvvetleri´nin 1. dereceden komutanlarι Haydar, Mahmut, Alişan, Naki, Azamet, Kör Rιfat ve Zalim Çavuş, 2. dereceden komutanlarι ise Alişanbeyzade Mahmut, Baytar Nuri, Filik Ali, Azamet Bey, Polis Munzur, Eczacι Halil ve Ovacιk aşiret reisleri´dir. Aynι kaynak, Filik Ali´nin Baĝlama daĝlarιnda bulunan 85 kişilik Kürt silahlι kuvvetlerine komuta ettiĝini de belirtiyor. Kendisi de savaşιn komutanlarιndan olan Nuri Dersimi ´Kuzey´de Filik Ali ve Paşa beylerle Türk kuvvetleri arasιnda zor savaşlar yapιldιĝιnι belirtir.
Diĝer Koçgirililer gibi Filik Ali de yalnιz deĝil, diĝer aile fertleri ile birlikte bu savaşιn içindedir. : Kendisi kuzeyde-Baĝlama bölgesinde savaşιrken oĝullarιndan Hüseyin ve kardeşi İzzet´te Çengelli daĝlarιnda savaşmaktadιr. Buradaki çatιşmalarda oĝlu Hüseyin şehit olur. Bir akrabalarι onun vuruluşunu şöyle anlatιyor:”Hüseyin çarpιşmada vurulduĝunda yanιnda amcasι İzzet ve Ezeler´den Gazi varmιş. İzzet şöyle anlatιyor; - Çengelli daĝιna yakιn bir mevkide çatιşmaya girdik. Akşam üstüydü, her birimiz bir taşιn arkasιnda mevzilendik. Hüseyin ile aramιzdaki mesafe beşyüz metre kadar vardι. Hüseyin vuruldu ve o esnada karşι taraftakiler Hüseyin´in cesedinin üzerine gelmeye çalιştιlar. Maksatlarι üzerindeki cephaneyi almaktι. Biz ateşle karşιlιk verince geri çekilmek zorunda kaldιlar. Karanlιk çökünce Gaziyle beraber Hüseyin´in cesedini çatιşma bölgesinden uzaklaştιrdιk. Çengelli daĝιnι aşarak Elmaseksi köyünde topraĝa verdik ve tekrar Çengelli´ye çιktιk…”
Merkez Ordusu komutanι Nurettin Paşa´nιn 30 Mayιs 1921 tarihli raporunda Filik Ali´nin babasι ve üç kardeşi ile bir oĝlunun ele geçirildiĝi yazmaktadιr.
Koçgiri´nin her yanιnda yaşanan şiddetli çatιşmalar sonucu Kürt kuvvetleri- içten aldιĝι darbelerin de önemli katkιsιyla- yenilir.
Tüm savaş boyunca Nurettin Paşa ve eşkıya Topal Osman komutasιndaki Türk kuvvetleri Koçgiri´de tam bir kιyιm yapar, vahşetin her türlüsünü uygular.
Sivas´ta kurulan Sιkιyönetim Divan-ι Harbi´nde yargιlanan binlerce kişi arasιnda Filik Ali´nin eşi Male´de vardιr. Kιzιlkale köyünden Mahmut Bey´in kιzι Eter olayι şöyle anlatιyor.: “ Bütün beyler tayfasιnιn eşleri, çocuklarι tutuklandι. İçinizde Filik Ali´nin eşi kimdir, iki adιm öne çιksιn dediler. Male,- Benim dedi. Bu esnada sorgulayan rütbeli kişi Male´ye hakarette bulundu. Bunu gören kardeşim Rüstem dayanamadι ve – Efendi, efendi. Kadιna hakaret edilmez .
Filik Ali´nin oĝlu Hüseyin dedi.Rüstem o zamanlar 13 yaşιndaydι.”.
Yargιlamalar sonucu yüzden fazla kişi idama, birçok kişi de çeşitli cezalara çarptιrιlιr. Mustafa Kemal´in istemi üzerine Alişer ve Nuri Dersimi dιşιndakiler af edilir. Birçok kişi batι illerine sürgüne gönderilir.
Kemalist rejimin daha sonraki uygulamalarιnιn da her defasιnda teyit ettiĝi üzere, uygulanan vahşet, kitlesel kιyιm ve sürgünler Koçgiri´nin haklιlιlιĝιnι acι bir şekilde kanιtlamιştιr.
Daha sonralarι Filik Ali de yakalanιr. Yakalandιĝιnι duyan yeĝeni Dursun Zara´ya gider. Filik Ali´nin ayaklarιna gürzler baĝlι vaziyette götürüldüĝünü görünce orada kriz geçirir ve ölür. Filik Ali ise Zara beylerinin de araya girmesiyle sonuçta serbest bιrakιlιr.
Savaş sonrasι köylerine dönebilen Koçgirililer yakιlιp yιkιlan evlerini yeniden yapmaya başlarlar. Filik Ali, önce bir müddet Sandal köyünde kalιr. Sonra tekrar Dipsizgöl köyüne döner. Kardeşleri Halil ve İlyas arazi ve ev yeri verir. Hayatιnι Dipsizgöl´de sürdürür ve 11.11.1944´de ölür.
Koçgiri, Dersim, Aĝrι ve diĝerleri. Tarih derslerle dolu, günü anlamanιn, yarιnι görebilmenin anahtarι. Biz, Koçgirili önderlerden Filik Ali´nin şahsιnda, bir kez daha bu anahtarι işaret etmeye çalιştιk.
Son söz yerine:
“Pîr Sûltan im, em koç bikin,
Ji desté Pîr bade vexwin,
Ji minkûran dûr bikevin,
Înkar rojek parçe dibe.”
Ali Kendav,
Koçgiri aşiret reisi Mustafa Bey´e paşalιk rütbesi veren Osmanlι padişahι II. Abdulhamit 31 Aĝustos 1876´da tahta çιktι ve yaklaşιk 33 yιl boyunca Osmanlι Devletini yönetti. Zaten durumu pek de iç açιcι olmayan Osmanlι Devleti, Osmanlι-Rus savaşι(1877-1878)´ndan aĝιr bir yenilgi ile çιkmιştι. Devletin dιş borçlarι gibi savaşιn tüm yükü de zaten yoksul olan halkιn üzerine yιkιlmιştι.Devlet, gerek nakit gerekse mal olarak- aşar, aĝnam rüsumu- tahsil edilen vergileri artιrιr. O yιllarda yaşanan kuraklιĝιn da buna eklenmesi yoksul halkι açlιkla yüz yüze bιrakιr. İşte böyle bir ortamda Mustafa Bey paşalιk rütbesini almιştι. Nuri Dersimi “…
Sultan Hamit, Mustafa Bey´e fahri paşalιk rütbesi vermiş olduĝundan, artιk o havalide Alişanbeyzade Mustafa Paşa en büyük nüfuza sahip bir Kürt beyi olmuştu…” diyor. Koçgirililer arasιnda Mustafa Bey´in bu nüfuzunu yer yer kötüye kullandιĝι anlatιmlarι yaygιndιr. Öyle ki birçok aile bu yüzden Koçgiri´den göç etmek zorunda kalmιştιr.
Ancak, ona karşι gelme cesaretini gösteren köylülerde vardιr. Örneĝin, Filik Ali.Koçgiri´nin Dipsizgöl köyünden Keko Hüseyin,
Kol Abbaslardan Temιr´ιn oĝludur. Gerni kabilesindendir.
Keko Hüseyin´in oĝullarιndan Filik Ali, kendisinden Aĝze çayιrιnι isteyen Mustafa Bey´e karşι çιkmιştιr. Mustafa Paşa Kιzιlkale köyünde Çayιra Gevre ve Çayιra Camuşan arazilerinin sahiplerini baskιyla göçe zorlayarak arazilerine el koymuş,- arazi sahipleri önce Maraş´a oradan da Kadirli´ye göçmüşler- aynι uygulamayι Dipsizgöl köyünde de yapmιş ancak, Filik Ali´nin direnisiyle karşιlaşmιş, aralarιnda tartιşmalar yaşanmιştιr.
Filik Ali, o dönemde kardeşlerini askere göndermez. Sadece Hasan askere gider ve o da savaşta ölür.
Mahmut Bey Kιzιlkale köyünde konak inşaa ederken Mustafa Bey çevre köylere yardιm için çaĝrι yapmιş, Filik Ali bu çaĝrιya uyarak kaĝnιlarla taş taşιma işine katιlmιştιr.
Mustafa Bey´le arasι iyi olmayan Filik Ali´nin, onun oĝullarι Alişan ve Haydar Beylerle tam bir dayanιşma içinde olduĝunu görüyoruz. Baba tarafιndan Filik Ali´ye, anne tarafιndan da Mustafa Bey´e akraba olan H.B., Mustafa Paşa-Filik Ali çatιşmasιnι anlatιrken ´bana ilginç gelen Koçgiri´de Filik Ali , Alişan beylerle birlikte olmuştur´ diyordu. Onun bu anlamlι vurgusu aslιnda hem Filik Ali hem de Alişan beylerin kişiliklerini, duygu ve düşüncelerini de içinde barιndιrιyor. Öyle ki, onlarιn kişiliklerinde Koçgiri, kendi kimliĝini özgürce yaşama adιna, diĝer çelişkilerin bir kenara bιrakιlarak bir araya gelinebileceĝini, kanιtlamιştιr.
Mustafa Bey´in ölümünden sonra oĝullarι Alişan ve Haydar beyler aşiret reisliĝini devralιrlar. 1908 yιlιnda İkinci Meşrutiyet´in ilanιyla birlikte İstanbul´da bulunan Kürt aydιnlarι örgütlenmeye başlarlar. Alişan ve Haydar beylerde onlarla ilişkidedirler.
30 Ekim 1918´de imzalanan Mondros Mütarekesi ile Osmanlι Devleti ordularιnι daĝιtmayι da kabul etmiş, böylece bünyesinde bulunan halklar kendi kaderlerini tayin etme durumu ve olanaĝι ile karşι karşιya gelmişlerdi. Ekim 1918´de Nuri Dersimi örgütlenme çalιşmalarιnda bulunmak üzere Koçgiri´ye gelir. Nuri Dersimi, Alişer, Alişan ve Haydar beyler Seyid Rιza ile baĝlantιlι olarak örgütlenme çalιşmalarι yaparlar. Ocak 1920 ´de Kangal ilçesi Yellice nahiyesinde bulunan Hüseyin Abdal Tekkesi´nde bir toplantι düzenlenir ve bu toplantιda Diyarbekir, Van, Bitlis, Elaziz, Dersim ve Koçgiri bölgelerini kapsayan baĝιmsιz bir Kürdistan kurmak için silahlι mücadeleye başlanmasι kararι alιnιr.
Diĝer yandan Mustafa Kemal´de Anadoluya geçmiştir(19 Mayιs 1919). İttihat Terakki´cilerin Turancιlιĝιnι , mevcut şartlar karşιsιnda Türkçülüĝe indirgeyen Mustafa Kemal ve arkadaşlarι, Osmanlι Devleti´nden geriye kalan topraklar üzerinde yeni bir Türk Devleti kurmaya çalιşmaktadιrlar. Bu çalιsmalarι sιrasιnda Kürtlerin bir kιsmι O´nunla işbirliĝine gitmiş, bir kιsmι da Dersim ve Koçgiri´de olduĝu gibi Baĝιmsιz Kürdistan´dan yana tavιr koymuştur.
Ve sonuçta Koçgiri Kürt Baĝιmsιzlιk Savaşι, beklenmeyen gelişmeler nedeniyle öngörülenden önce, Temmuz 1920´de fiilen başlamιştιr.
Ankara´daki meclis Hükümeti´nin kurduĝu Merkez Ordusu ve eşkiya Topal Osman çetesinden oluşan Türk silahli kuvvetleri ile Koçgiri-Dersim silahlι kuvvetleri arasιnda şiddetli çatιşmalar yaşanιr.
Bu çarpιşmalarda Koçgirili Filik Ali´yi kuzeydeki-Baĝlama bölgesindeki Kürt silahlι kuvvetlerinin komutanι olarak görüyoruz. Emekli Albay Rahmi Apak ve Nuri Dersimi´nin Türk Tarih Harp Encümeni notlarιna dayanarak verdikleri bilgilere göre: Koçgiri Kuvvetleri´nin 1. dereceden komutanlarι Haydar, Mahmut, Alişan, Naki, Azamet, Kör Rιfat ve Zalim Çavuş, 2. dereceden komutanlarι ise Alişanbeyzade Mahmut, Baytar Nuri, Filik Ali, Azamet Bey, Polis Munzur, Eczacι Halil ve Ovacιk aşiret reisleri´dir. Aynι kaynak, Filik Ali´nin Baĝlama daĝlarιnda bulunan 85 kişilik Kürt silahlι kuvvetlerine komuta ettiĝini de belirtiyor. Kendisi de savaşιn komutanlarιndan olan Nuri Dersimi ´Kuzey´de Filik Ali ve Paşa beylerle Türk kuvvetleri arasιnda zor savaşlar yapιldιĝιnι belirtir.
Diĝer Koçgirililer gibi Filik Ali de yalnιz deĝil, diĝer aile fertleri ile birlikte bu savaşιn içindedir. : Kendisi kuzeyde-Baĝlama bölgesinde savaşιrken oĝullarιndan Hüseyin ve kardeşi İzzet´te Çengelli daĝlarιnda savaşmaktadιr. Buradaki çatιşmalarda oĝlu Hüseyin şehit olur. Bir akrabalarι onun vuruluşunu şöyle anlatιyor:”Hüseyin çarpιşmada vurulduĝunda yanιnda amcasι İzzet ve Ezeler´den Gazi varmιş. İzzet şöyle anlatιyor; - Çengelli daĝιna yakιn bir mevkide çatιşmaya girdik. Akşam üstüydü, her birimiz bir taşιn arkasιnda mevzilendik. Hüseyin ile aramιzdaki mesafe beşyüz metre kadar vardι. Hüseyin vuruldu ve o esnada karşι taraftakiler Hüseyin´in cesedinin üzerine gelmeye çalιştιlar. Maksatlarι üzerindeki cephaneyi almaktι. Biz ateşle karşιlιk verince geri çekilmek zorunda kaldιlar. Karanlιk çökünce Gaziyle beraber Hüseyin´in cesedini çatιşma bölgesinden uzaklaştιrdιk. Çengelli daĝιnι aşarak Elmaseksi köyünde topraĝa verdik ve tekrar Çengelli´ye çιktιk…”
Merkez Ordusu komutanι Nurettin Paşa´nιn 30 Mayιs 1921 tarihli raporunda Filik Ali´nin babasι ve üç kardeşi ile bir oĝlunun ele geçirildiĝi yazmaktadιr.
Koçgiri´nin her yanιnda yaşanan şiddetli çatιşmalar sonucu Kürt kuvvetleri- içten aldιĝι darbelerin de önemli katkιsιyla- yenilir.
Tüm savaş boyunca Nurettin Paşa ve eşkıya Topal Osman komutasιndaki Türk kuvvetleri Koçgiri´de tam bir kιyιm yapar, vahşetin her türlüsünü uygular.
Sivas´ta kurulan Sιkιyönetim Divan-ι Harbi´nde yargιlanan binlerce kişi arasιnda Filik Ali´nin eşi Male´de vardιr. Kιzιlkale köyünden Mahmut Bey´in kιzι Eter olayι şöyle anlatιyor.: “ Bütün beyler tayfasιnιn eşleri, çocuklarι tutuklandι. İçinizde Filik Ali´nin eşi kimdir, iki adιm öne çιksιn dediler. Male,- Benim dedi. Bu esnada sorgulayan rütbeli kişi Male´ye hakarette bulundu. Bunu gören kardeşim Rüstem dayanamadι ve – Efendi, efendi. Kadιna hakaret edilmez .
Filik Ali´nin oĝlu Hüseyin dedi.Rüstem o zamanlar 13 yaşιndaydι.”.
Yargιlamalar sonucu yüzden fazla kişi idama, birçok kişi de çeşitli cezalara çarptιrιlιr. Mustafa Kemal´in istemi üzerine Alişer ve Nuri Dersimi dιşιndakiler af edilir. Birçok kişi batι illerine sürgüne gönderilir.
Kemalist rejimin daha sonraki uygulamalarιnιn da her defasιnda teyit ettiĝi üzere, uygulanan vahşet, kitlesel kιyιm ve sürgünler Koçgiri´nin haklιlιlιĝιnι acι bir şekilde kanιtlamιştιr.
Daha sonralarι Filik Ali de yakalanιr. Yakalandιĝιnι duyan yeĝeni Dursun Zara´ya gider. Filik Ali´nin ayaklarιna gürzler baĝlι vaziyette götürüldüĝünü görünce orada kriz geçirir ve ölür. Filik Ali ise Zara beylerinin de araya girmesiyle sonuçta serbest bιrakιlιr.
Savaş sonrasι köylerine dönebilen Koçgirililer yakιlιp yιkιlan evlerini yeniden yapmaya başlarlar. Filik Ali, önce bir müddet Sandal köyünde kalιr. Sonra tekrar Dipsizgöl köyüne döner. Kardeşleri Halil ve İlyas arazi ve ev yeri verir. Hayatιnι Dipsizgöl´de sürdürür ve 11.11.1944´de ölür.
Koçgiri, Dersim, Aĝrι ve diĝerleri. Tarih derslerle dolu, günü anlamanιn, yarιnι görebilmenin anahtarι. Biz, Koçgirili önderlerden Filik Ali´nin şahsιnda, bir kez daha bu anahtarι işaret etmeye çalιştιk.
Son söz yerine:
“Pîr Sûltan im, em koç bikin,
Ji desté Pîr bade vexwin,
Ji minkûran dûr bikevin,
Înkar rojek parçe dibe.”
Ali Kendav,
No comments:
Post a Comment